Help, een nestje!
Het gebeurd helaas nog wel eens dat er een oepsnestje geboren wordt bij mensen thuis, die hier niet op voorbereid waren. Een oepsnestje is een ongepland nestje en kan op allerlei manieren gebeuren. Bijvoorbeeld wanneer men onbewust een zwanger vrouwtje koopt uit de dierenwinkel of van een slechte fokker, of er wordt per ongeluk een mannetje in een kooi met vrouwtjes gezet of vice versa.
Dus je hebt nu ongepland een nestje babyrattens (rittens) liggen, of je vermoed dat je vrouwtje zwanger is. Wat nu? Ten eerste raden we je aan om contact op te nemen met een goede rattenopvang (zie onze lijst aangesloten opvangen). De opvang kan je helpen met het verzorgen van het nest of eventueel de verzorging op zich nemen en zorgen dat de rittens bij goede huisjes terecht komen wanneer ze oud genoeg zijn. Daarnaast bevat deze pagina uitgebreide informatie over hoe je een nestje opvoed.
Vermoed je dat je vrouwtje zwanger is?
Als je sterke vermoedens hebt dat je vrouwtjesrat wel eens zwanger zou kunnen zijn, is het een goed idee om naar een ratkundige dierenarts te gaan. Een nestje kan namelijk voorkomen worden door middel van medicatie (Galastop) of door castratie (verwijderen van de baarmoeder en eierstokken). Een bevalling en opvoeden van een nestje kan erg zwaar en risicovol zijn voor een ratje, dus het is zeker het overwegen waard om de zwangerschap af te breken indien mogelijk.
Kraamkooi klaarmaken
Is het te laat om de zwangerschap af te breken of is je vrouwtje al bevallen? Dan is het hoog tijd om de kraamkooi klaar te maken. Een gewone rattenkooi is niet veilig voor een nestje, omdat de moeder haar rittens hoog in de kooi kan dragen waar ze mogelijk naar beneden kunnen vallen. Ook kan de tralieafstand te groot zijn waardoor de rittens buiten de kooi terecht kunnen komen en snel zullen sterven. Rittens blijven namelijk nog wel eens aan een tepel van de moeder hangen en kunnen zo mee de kooi in genomen en naar buiten vallen.
Een goede kraamkooi voor ratten is dus een lage traliekooi met een tralieafstand van maximaal 1cm. Een Duna of goed geventileerd aquarium of terrarium kan ook, zolang de rittens maar niet van grote hoogte kunnen vallen en ook niet door de tralies gedrukt kunnen worden. Het formaat (bodemoppervlak) is afhankelijk van de moeder, sommige moeders zorgen beter voor hun nestje in een kleinere kraamkooi, terwijl andere moedertjes het prima doen in een grotere kraamkooi met wat meer ruimte om haar pootjes te strekken.
Enkele goede kraamkooien:
- Ferplast Duna (Mini of Multy, zonder plateaus/inrichting)
- Ferplast Mary
- Ferplast Criceti 15
In de kraamkooi doe je voldoende bodembedekking en nestmateriaal, bijvoorbeeld krantensnippers of reepjes fleece. Zet ook een huisje neer waarin de moeder een nestje kan maken met het nestmateriaal en zich veilig kan voelen. Je kunt kiezen voor een huisje met een bodem zoals de Savic Rody Igloo, waarmee je makkelijk het hele nest uit de kooi kunt halen, of een huisje zonder bodem zoals de Kaytee Igloo of de Living World Igloo waarmee je het huisje kunt optillen maar het nest er in intact laat. Voordeel van de Kaytee Igloo is dat deze doorzichtig is, dus je kunt makkelijker controleren of het goed gaat met moeder en rittens.
Zet verder enkel een bakje voer neer en hang een drinkflesje op. Eventueel kun je wat knaagmateriaal en/of een klimtouw ophangen, maar voeg geen plateaus of hangmatjes toe waarin het moedertje haar nest zou kunnen verplaatsen!
Zet de aanstaande moeder in de kraamkooi wanneer ze duidelijk zwanger is of wanneer je vermoedt dat er rittens aankomen, bij twijfel kun je haar beter alvast in de kraamkooi zetten. Zet geen vriendinnetjes bij haar, de kans bestaat namelijk dat de (aanstaande) moeder geen gezelschap wenst en gaat vechten of dat het vriendinnetje de rittens afpakt ondanks dat ze niet kan zogen. Het is veiliger om de moeder apart haar nestje te laten opvoeden.
Als je vrouwtje in de gewone kooi is bevallen kun je het best het hele nest (of zo veel mogelijk) naar de kraamkooi verplaatsen. Zet de moeder eerst even apart zodat ze niet onrustig wordt en haar nest gaat verdedigen en plaats haar na het verhuizen van het nest in de kraamkooi.
(Vlak na) de geboorte
Laat de moeder tijdens de bevalling zo veel mogelijk met rust. Je zult merken dat de bevalling begonnen is als je vrouwtje zich terugtrekt in het nest en even later er piepjes te horen zijn. Ga niet boven de kooi hangen, ga niet lopen stressen. Ratten voelen dit feilloos aan en worden hier zelf ook zenuwachtig van. Ga eventueel een stukje lopen en kom dan terug.
In de meeste gevallen heeft het moedertje geen hulp nodig bij de bevalling en gaat alles vanzelf. Wanneer je vrouwtje onrustig wordt, steeds andere plekjes zoekt of juist heel stilletjes op dezelfde plek blijft liggen en duidelijk weeën heeft maar er gebeurd niks, wordt het tijd om hulp in te schakelen. Zorg dat je een dierenarts hebt waar je met spoed bij terecht kunt, zodat deze een spoedkeizersnede kan uitvoeren mocht dit nodig zijn. Bel bij twijfel altijd de dierenarts. Bij een keizersnede is het vaak nodig dat de rittens bij een ander moedertje wordt aangelegd, nog een reden waarom contact met een opvang heel handig kan zijn.
Aannemende dat de geboorte voorspoedig verloopt heb je na een tijdje een stel piepende rittens in de kraamkooi. De moeder zal ze eerst een voor een schoonlikken, de navelstreng afbijten en ze hun eerste maaltijd geven. Deze eerste melk (biest) is heel belangrijk, want het bevat alle afweerstoffen die de moeder ook heeft en geeft de rittens dus een hele goede bescherming.
Met een beetje geluk komt mama na een tijdje van het nest af om wat te eten en te drinken. Probeer haar uit de kraamkooi te lokken en zet haar even apart of laat haar even terug bij haar vriendinnen in de kooi. Ondertussen kan jij de rittens controleren. Pasgeboren rittens zijn nog helemaal kaal en roze, hun velletje is zo dun dat je hun maagje vol met melk kunt zien zitten. Erg handig, want je kunt nu controleren of alle rittens gedronken hebben. Controleer ook of alles er op en aan zit (pootjes, oogjes, staartje) en of ze er verder goed uit zien. Soms hebben ze een paar blauwe plekken of wat bloedvlekken, dit trekt meestal vanzelf weg. Bekijk de pasgeboren rittens niet langer dan een paar minuten, want ze verliezen snel lichaamswarmte! Snel terug in het nest dus en mama er weer bij.
De rittens bekijken en geslacht bepalen
Probeer de komende weken de rittens iedere dag even vast te houden en te controleren. Na een weekje hebben ze een donsvachtje en koelen ze wat minder snel af. Je kunt vanaf dag 1 al de geslachten onderscheiden, maar dit vergt wat oefening en het is belangrijker eerst melkbuikjes te controleren. Wanneer je denkt de tijd te kunnen nemen om de geslachten te bekijken, neem dan een voor in de rittens in de hand en bekijk hun onderkant.
Bij vrouwtjes is het plassertje (bobbeltje) wat kleiner en zit heel dicht bij de anus, bij mannetjes is het plassertje wat groter en zit er ruimte tussen het plassertje en de anus omdat hier de balletjes komen. Bij donker gekleurde rittens kun je soms de balletjes al zien in de vorm van twee donkere puntjes net boven de anus.
Wanneer de rittens wat ouder zijn en een vachtje hebben kun je bij de vrouwtjes ook de tepeltjes zien zitten en de vulva (vaginaopening), welke nog gesloten is. Tegen dat de rittens 4,5 week oud zijn en de mannetjes apart moeten van moeder en zusjes, zullen de teelballen ook al zijn ingedaald en zijn ze makkelijk te onderscheiden van de meisjes.
Als je hulp krijgt van een opvang kunnen ze je ook helpen met de geslachten bepalen.
Behalve het geslacht kun je ook al snel uiterlijke verschillen zien in de rittens. De oogkleur is al goed te zien wanneer de ritten nog kaal zijn, ze hebben duidelijk donkere of juist rode ogen. Aan de snorharen kun je zien of een ritten gladhaar of rex is (krullende snorharen = rex), of misschien een andere vachtsoort. Een geoefend oog kan ook het verschil tussen gewoonoor en dumbo zien. Langzaam komt ook steeds meer het pigment door en uiteindelijk de vachtkleur, dan kun je zien wat voor kleur en tekening de rittens hebben.
Voeding
Pet-Design rattenvoer junior
Een belangrijk aspect van een nestje opvoeden is goede voeding. Zowel de kersverse moeder als de rittens zodra ze beginnen te eten hebben kwalitatieve aangepaste voeding nodig. Goede voeding voor nestjes is rijk aan eiwit, vet en verschillende vitaminen en mineralen. Vul daarnaast de voeding aan met gezonde groenten (bijvoorbeeld witlof, boerenkool, etc) en verse eiwitbronnen (hardgekookt ei, gekookte kip of vis, hoogwaardig kattenvoer zoals Applaws, Cosma Nature, Almo Nature).
Moeder en rittens mogen onbeperkt voer krijgen, hou alleen in de gaten of alles wel opgaat zodat ze alle vitaminen en mineralen binnen krijgen. Rittens van 5-6 weken oud eten net zo veel als volwassen ratten, dus hou er rekening mee dat je voldoende voer in huis haalt!
Rittens opvoeden
Zoals gezegd is het belangrijk de rittens veel in de hand te nemen, ook nog voor de oogjes open zijn. De oogjes gaan open wanneer de rittens zo’n 14 dagen oud zijn, sommige rittens zijn een paar dagen later en sommigen wat eerder. Nadat de oogjes open zijn zullen ze beginnen met de kooi te ontdekken. Wanneer je merkt dat ze zelfverzekerd genoeg zijn om de hele kooi rond te klauteren wordt het tijd voor een grotere kooi waarin ze kunnen klimmen.
Neem hiervoor weer een kooi met een tralieafstand van maximaal 1cm, aangezien de rittens nog klein genoeg zijn om door wijdere tralies te ontsnappen. De kooi mag nu een gewone rattenkooi van 80x50x60cm of groter zijn. Richt deze lekker vol in met veel hangmatjes, klimtouwen, knaagmateriaal en ander speelgoed. Een loopwiel zal ook erg gewaardeerd worden door moeder en kinderen.
Goede ritten klimkooien zijn:
- Savic Freddy 2
- Ferplast Furat
- Ferplast Jenny
- Halve Royal Suite Double 95 (mits de tussenpanelen goed afgedekt zijn!)
Neem regelmatig de rittens bij je zodat ze gewend raken aan opgepakt worden en niet bang worden voor handen. Je kunt ze op de bank of op een andere veilige plek laten loslopen en nieuwe dingen laten ontdekken. Haal bij een groot nest gerust de rittens in groepjes er uit, 16 rondrennende rittens zijn lastig onder controle te houden. 😉 Let wel op dat je alle rittens voldoende hanteert, soms lijken rittens erg op elkaar en heb je steeds dezelfde vast, terwijl een identiek ritten zich verstopt en schuchter blijft.
Scheiden van de geslachten
Rittens kunnen al met 5 weken oud vruchtbaar zijn, het is dus belangrijk de geslachten op tijd te scheiden. Het beste en veiligste is om de mannetjes apart te zetten van hun moeder en zusjes wanneer ze 4,5 week oud zijn. Als je niet weet wanneer de rittens precies zijn geboren, tel dat 2,5e week vanaf dat de ogen open zijn gegaan.
Je kunt de mannen in een eigen kooi doen met wat hangmatjes en andere spullen uit de eerste kooi, of je kunt moeder en dochters in een schone kooi doen en de mannen in hun vertrouwde omgeving laten. Opeens zonder moeder is best spannend, dus het is fijn als ze niet moederziel alleen in een compleet nieuwe omgeving terecht komen.
Dit is ook de reden waarom je de rittens nu nog niet kunt uitplaatsen. Ze kunnen zelfstandig eten en hebben hun moeder niet meer nodig, maar ze zijn nog wel kwetsbaar en gevoelig voor veranderingen. Laat ze dus nog even bij elkaar in het huis waar ze zijn opgegroeid.
Oud genoeg om te verhuizen
Vanaf 6 weken en minimaal 100 gram lichaamsgewicht zijn de rittens groot en sterk genoeg om te verhuizen. Als de rittens nog geen 100 gram wegen is het belangrijk ze nog wat langer aan te laten sterken voor ze verhuizen. Hopelijk heb inmiddels (met hulp van de opvang?) nieuwe baasjes voor de rittens gevonden. Plaats ze altijd per 2 of 3 van hetzelfde geslacht, rittens hebben immers een leeftijdsgenootje nodig en ratten horen zeker niet alleen! Let op dat de toekomstige baasjes genoeg van ratten weten om er goed voor te kunnen zorgen, een opvang kan je hierbij helpen.
Het is toegestaan om via onze Facebook groep nieuwe baasjes te zoeken voor rittens uit een oepsnestje, maar enkel als je van te voren toestemming aan ons vraagt. Stuur dus eerst een privebericht naar een van de beheerders voordat je een post plaatst! Pretnesten worden niet toegelaten.